Powiat pilski: Gmina Wysoka - historia pisana ziemią
Gmina Wysoka - to tutaj jak w soczewce skupiają się historie wielkich rodów, po których dziś pozostały pałace, dworki i urokliwe parki. To także, a może nawet przede wszystkim, historia pisana ziemią.
Siedziba gminy - Wysoka należy do najstarszych osad na terenie historycznej Krajny. Jej początki nie są jeszcze do końca zbadane, ale fakt, że Visoka jest wymieniona w dokumencie z 1260 roku, pozwala snuć przypuszczenia, że życie kwitło tu znacznie wcześniej. Nazwa miejscowości pochodzi od przymiotnika „wysoki” i została nadana ze względu na jej położenie u stóp wzniesienia. Prawa miejskie Wysoka nabyła w 1521 roku. Przez kilka wieków była własnością szlachecką. W dziejach miasta szczególnie zapisała się Apolonia ze Smoguleckich Tuczyńska, która w 1695 r. sprowadziła Zakon Kanoników Regularnych Reguły św. Augustyna oraz była fundatorką klasztoru i kościoła budowanego w latach 1700-1729, który istnieje po dziś dzień i jest jedną z większych atrakcji turystycznych. Na przestrzeni dziejów miasto przeżywało upadki, m.in. wielki pożar w 1846 roku, który strawił prawie całą Wysoką, ale i wzloty - na początku XX w. miasto zostało skanalizowane i zelektryfikowane.
W okresie Powstania Wielkopolskiego Wysoka była najdalej na północ wysuniętym ośrodkiem prowadzącym „bój o niepodległość”. Najtragiczniejszym wydarzeniem z ponurego okresu II wojny światowej była egzekucja 19 obywateli dokonana przez hitlerowców w okolicy Góry Wysockiej w październiku 1939 r. Dziś miejsce kaźni upamiętnia kamienny pomnik. Od 1 stycznia 1999 roku miasto i gmina należą do powiatu pilskiego i województwa wielkopolskiego.
Gminę tworzy 12 sołectw: Bądecz, Czajcze, Jeziorki Kosztowskie, Kijaszkowo, Młotkowo, Mościska, Rudna, Stare, Tłukomy, Wysoczka oraz Wysoka Mała. Gmina ma charakter rolniczy. Użytki rolne zajmują ok. 80 procent całej powierzchni. Przeważają dobre gleby III i IV klasy. W 2017 roku było tu zarejestrowanych 329 podmiotów prowadzących działalność gospodarczą. Przez teren gminy prowadzi droga wojewódzka nr 190, a tuż przy jej granicy droga krajowa nr 10, która w ciągu kilku najbliższych lat ma być już drogą ekspresową. Gmina znajduje się 30 km od Piły, 110 km od Poznania, 340 km od Warszawy.
Wędrówka po Ziemi Wysockiej to świat majątków ziemskich i folwarków. Można podziwiać piękno pałaców w Gmurowie, Mościskach i Czajczu oraz dworków w Młotkowie i Tłukomach. Koniecznie trzeba zobaczyć przepiękne zabytkowe parki podworskie w Młotkowie, Starem, Bądeczu, Tłukomach i Czajczu z liczącymi setki lat dębami, lipami, kasztanowcami, świerkami i modrzewiami. Obowiązkowe punkty to także grobowiec w kształcie rotundy hrabiego H. von Goltza w Czajczu, zabytkowy spichlerz w Mościskach czy cmentarz z rodu Orlandów w Starem. Gmina Wysoka to także miejsce ciekawe przyrodniczo. Można tu spotkać żurawie, bielika, a nawet bociana czarnego. Warto zostać tu na dłużej i skorzystać z ofert gospodarstw agroturystycznych. Koniecznie trzeba spróbować miejscowego miodu, jabłek i wielu innych produktów ekologicznych.
Wysoka posiada swój historyczny, nie zmieniony od XVI wieku herb, w którym na czerwonym tle widnieje blankowana wieża z otwartym przejazdem. To symbol wielkiej gościnności i otwartości miasta przed wiekami i współcześnie. Kto jeszcze tego nie doświadczył, niech czym prędzej przybywa w te strony.
Zobacz wideo: